Related Articles
डायमण्ड जोशी।
शिव पुराण सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण र धेरै पढिने पुराणहरू मध्ये एक हो । भगवान् शिवका विभिन्न रूप, अवतार, ज्योतिर्लिङ्ग, भक्त र भक्तिको विस्तृत वर्णन गरिएको छ । यसमा शिवको कल्याणकारी रूपको आधिभौतिक व्याख्या, रहस्य, महिमा र पूजाको विस्तृत वर्णन छ । शिव पुराणमा, शिवलाई पूर्ण पञ्चदेवहरूमा प्रमुख शाश्वत पूर्ण ईश्वरको रूपमा स्वीकार गरिएको छ । शिव र लीला कथाहरूको महिमा गर्ने बाहेक, यसमा धेरै जानकारीपूर्ण कथाहरू र उपदेशात्मक कथाहरूको पूजा विधिहरूको सुन्दर संयोजन छ । यसमा भगवान शिवको महान् व्यक्तित्वको प्रशंसा गरिएको छ । शिव जो स्वयम् अस्तित्व, शाश्वत, परम अस्तित्व, विश्वव्यापी चेतना र ब्रह्माण्डीय अस्तित्वको आधार हो ।
‘शिव पुराण’ शैव धर्मसँग सम्बन्धित छ । यस पुराणमा मुख्यतया शिवको भक्ति र शिवको महिमाको प्रचार गरिएको छ। लगभग सबै पुराणहरूमा शिवलाई त्याग, तपस्या, स्नेह र करुणाका निधानका रूपमा वर्णन गरिएको छ । भनिन्छ, शिव सजिलै प्रसन्न भई वाञ्छित फल दिन्छन् । परन्तु, ‘शिव पुराण’ मा शिवको जीवन चरित्र लाई प्रकाश पार्दै उनको जीवन शैली, विवाह र पुत्रहरूको उत्पत्तिको विशेष उल्लेख गरिएको छ।
‘शिव पुराण’ एक प्रमुख र प्रसिद्ध पुराण हो, जसमा परमात्माको ‘शिव’ (परोपकारी) रूपको विशद वर्णन छ । भगवान् शिव एक पौराणिक देवता मात्र नभई, पञ्चदेवहरूमा प्रमुख, शाश्वत, सिद्ध भगवान हुनुहुन्छ र निगम आदि सबै शास्त्रहरूमा महिमा गरिएका देवेश्वर महादेव हुनुहुन्छ। वेदहरूले देवेश्वरलाई अव्यक्त, अजन्मा, सबैका कारण, ब्रह्माण्डको सृष्टिकर्ता, रक्षक र संहारक भन्दै प्रशंसा गरेका छन् । श्रुतिहरूले सदैव शिवलाई आत्मनिर्भर, शान्तिमय, श्रेष्ठ, परम, सर्वोच्च र सबै देवताहरूका परम् महेश्वर भन्दै प्रशंसा गरेका छन् । ‘शिव’ को अर्थ ‘कल्याणकारी व्यक्ति’ र ‘कल्याणकारी’ हो । यस परब्रह्मको कल्याणकारी रूपको पूजा परम् शुभ, परम कल्याणकारी, सर्वसफलता प्रदान गर्ने र उच्च स्तरका सिद्ध, आत्म-सहयोगी र सामान्य आस्थावानहरूका लागि उत्तम छ । देव, दनुज, ऋषि, महर्षि, योगिन्द्र, मुनिन्द्र, सिद्ध, गन्धर्व मात्र होइन ब्रह्मा-विष्णुले पनि महादेवको पूजा गर्ने शास्त्रमा उल्लेख छ । यस पुराणका अनुसार यो पुराण श्रेष्ठ शास्त्र हो । यसलाई यस पृथ्वीमा भगवान् शिवको आध्यात्मिक रूप मानेर हर प्रकारले सेवन गर्नुपर्छ । यो पढ्ने र सुन्नु सबै अर्थ हो । यसबाट जो व्यक्ति शिवभक्ति प्राप्त गरी श्रेष्ठ अवस्थामा पुग्छ, उसले चाँडै शिवको पद प्राप्त गर्छ । त्यसैले मानिसले यो पुराण पढ्नको लागि हरसम्भव प्रयास गरेका छन् – वा यसको अध्ययनलाई वाञ्छित माध्यम मानेका छन् । त्यसैगरी शिवपुराण प्रेमपूर्वक श्रवण गर्नाले पनि इच्छित फल प्राप्त हुन्छ भन्ने जनविश्वास समेत रहँदै आएको छ । भगवान् शिवको यो पुराण अन्तरहृदयले सुनेर मानिस सबै पापहरूबाट मुक्त हुन्छ र यस जीवनमा परम सुख भोगेर मनुष्यलाई अन्ततः शिवसायुज्य प्राप्ति हुन्छ भन्ने कथनलाई भागवतले स्वीकार गरेको छ । शिवपुराण नामक यो ग्रन्थमा चौबीस हजार श्लोक छन् । सात संहिताहरू मिलेर बनेको यो दिव्य शिवपुराण परमात्मा जस्तै गम्भीर र उत्कृष्ट गति प्रदान गर्ने कलियुगमा अकाल मृत्यु हरण गर्ने एक दिव्य माध्यम बनेको छ ।
